Połączenie fantazji, inwencji twórczej oraz wyraz nieobojętności wobec aktualnych zjawisk kulturalno-społecznych, często komentowanych z pewną dozą humoru i ironii. Tak w skrócie można zdefiniować sztukę uliczną, którą coraz częściej obserwujemy w naszej miejskiej codzienności. Street art to nie tylko dobrze nam znane graffiti na murach. To również rzeźby, plakaty, projekcje wideo oraz instalacje artystyczne. Jak wiemy, Gdańsk posiada wiele obiektów muzealnych oraz zabytków, które dla tworzenia sztuki są przestrzenią idealną. Gdzie zatem można doświadczyć sztuki współczesnej spacerując po mieście? Jakiego typu są to dzieła i kto za nie odpowiada?
Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia” w Gdańsku jest obecnie jedną z najważniejszych w Polsce oraz coraz lepiej rozpoznawalną na świecie instytucją zajmującą się sztuką współczesną. Jej misją jest ukazywanie najnowszych zjawisk artystycznych w procesie ich przemian, reagowanie na aktualne zjawiska kulturalno-cywilizacyjne we współczesnym świecie i edukacja w tym zakresie, wykorzystująca nowe media i technologie. Te cele realizowane są m.in. poprzez organizację wystaw, performansów czy interwencji w przestrzeni publicznej. Działalność instytucji ma być formą zmierzenia się z wątpliwościami i marzeniami publiczności poprzez sztukę, a zarazem odpowiedzią na realne problemy i zapotrzebowania dzielnic Dolne Miasto i Nowy Port. Jakie projekty możemy obserwować na ulicach Gdańska aktualnie?
Z kategorią street art najczęściej kojarzone są murale, a tych mamy w Gdańsku sporo w dzielnicy Zaspa. To Kolekcja Malarstwa Monumentalnego, którą opiekuje się IKM. Na Stoczni z kolei funkcjonuje prężne środowisko tworzące Layup Gallery. My proponujemy także wyjątkowe instalacje artystyczne, powstałe w ramach Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska – mówi Justyna Mazur z CSW Łaźnia.
Przedstawmy zatem cztery wybrane projekty w ramach „Galerii Zewnętrznej Miasta Gdańska”:
Daniel Milohnic & Lex Rijkers – LKW Gallery
Projekt nagrodzony nagrodą główną w I edycji Międzynarodowego Konkursu „Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska”. Wieloznaczny i prowokujący, obdarzony wielorakimi możliwościami interpretacyjnymi, a jednocześnie bardzo bliski codziennym doświadczeniom. Budzi zainteresowanie ze względu na prostotę użytych środków oraz czytelność dla mieszkańców dzielnicy.
Zakleszczony pod wiaduktem samochód symbolicznie odzwierciedla zamknięcie dzielnicy Dolne Miasto, odciętej wiaduktem komunikacyjnym od Starego Miasta. Umiejscowienie w przestrzeni publicznej pozwala na większą integrację społeczności lokalnej, edukację młodzieży oraz szereg realizacji artystycznych skierowanych na projekty społeczne aktywizujące mieszkańców.
Instalacja LKW Gallery znajduje się przy ul. Szopy, której przestrzeń służyła promocji sztuki i warsztatom artystycznym dla mieszkańców Gdańska, a która od czasu ograniczeń pandemicznych stała się miejscem ekspozycji młodych, ambitnych twórców.
Esther Stocker – Undercover
Esther Stocker próbuje pokazać artystyczny wariant wejścia do podziemnego pasażu, zdekonstruować zwykłość i podejść do konstrukcji raz jeszcze, dając jej szansę na zaistnienie osobowe. W zasadzie odsłania wejście poprzez opakowanie formy w siatkę współrzędnych, sfragmentaryzowanych struktur i czarno-białych wzorów. Definiuje ją przez inność i każe się zdziwić, zatrzymać, pomyśleć nad bezmyślnym przechodzeniem obok form, z jakimi funkcjonuje się każdego dnia.
Myślałam o znaku, który nadałby tej przestrzeni indywidualny kształt. To pomysł malarski zewnętrznego «oblicza» dwóch głównych wejść do podziemnego przejścia w czarnej i białej strukturze. Powodem, dla którego myślałam o tych dwóch znakach, jest chęć zbudowania relacji pomiędzy dwiema stronami, jak i nadanie estetycznej wartości istniejącym formom – mówi autorka.
Artystka zainicjowała dla potrzeb Dolnego Miasta mozolny proces powlekania pierwiastkami estetycznymi materiału pospolitego, proces świeckiej sakralizacji codzienności przez użyczenie formom użytkowym trwałych walorów artystycznych. Pokazuje, jak na pospolitą topografię można popatrzeć świeżym okiem.
Nowego wyglądu nabiera także instalacja artystyczna tej autorki: przystanek tramwajowy Akademia Muzyczna. Wokół renowacji tej pracy przetoczyła się szeroka dyskusja – o problemach komunikacyjnych współczesnego miasta, no i oczywiście o tym, po co komu sztuka w mieście?
Fred Hatt & Daniel Schlaepfer – Krople bursztynu
Krople bursztynu (Amber Drops) uzyskały I wyróżnienie w III edycji Międzynarodowego Konkursu „Galeria Zewnętrzna Miasta Gdańska” w 2009 roku za subtelne odniesienie się do znaczenia bursztynu w budowaniu gdańskiej tożsamości oraz za minimalistyczne traktowanie estetyki przestrzeni publicznej.
Krople bursztynu są skonstruowane z przezroczystych kamyków wykonanych z masy żywicznej z wbudowanym systemem oświetlenia ledowego. Światło bursztynów jarzy się z różnym natężeniem, jakby w rytmie oddychającego człowieka.
Praca została zrealizowana jesienią 2011 roku jako permanentna instalacja site-specific w przestrzeni dzielnicy Dolne Miasto pod wiaduktem przy ul. Szopy. Pulsujące światło poszczególnych kamyków i refleksy na metaliczno-lustrzanej płaszczyźnie pracy Invisible Gate grupy Front Studio będą sprawiały wrażenie, że cała ta przestrzeń żyje i oddycha.
Justyna Wencel, Marcin Chomicki – Zanurzenie
Są też i takie prace, o których przywrócenie walczymy jak „Zanurzenie” J. Wencel i M. Chomickiego – praca, z którą mieszkańcy czuli się mocno związani i ciągle ją rozpamiętują, a której przywrócenie uniemożliwia konserwatorska wizja tego, jak powinna wyglądać przyrodniczo bezcenna, zabytkowa przestrzeń gdańskich Bastionów – dodaje Justyna Mazur.
Artystyczna instalacja „Zanurzenie” powstała na moście, łączniku dwóch gdańskich dzielnic Dolnego Miasta i Olszynki. Most jest ważnym szlakiem komunikacyjnym dla pieszych, rowerzystów, wędkarzy, amatorów nordic walking, właścicieli psów, biegaczy oraz rodzin z dziećmi podążającymi na pobliski plac zabaw. Malarska, land-artowa ingerencja zmienia kładkę w ruchomy obraz, wpływając na rozległą przestrzeń wokół mostu i określając na nowo spojrzenie odbiorcy. Cechą tej pracy jest zmienność i ruch. W zależności od oświetlenia, sposobu i prędkości poruszania się po moście, zmieniają się doznania kolorystyczne użytkownika, który podczas zanurzania się w ruchomym obrazie, staje się głównym bohaterem instalacji.
Festiwal FETA
To jedno z najważniejszych wydarzeń artystycznych w przestrzeni miejskiej, które już od dwudziestu pięciu lat organizuje Gdański Archipelag Kultury. Festiwal FETA odbywa się co roku w lipcu. To jeden z największych i najważniejszych festiwali teatrów plenerowych i ulicznych w Polsce. Co roku gości blisko 30 000 widzów i ponad 20 teatrów. Przez lata festiwal prezentował duże plenerowe widowiska teatralne oraz kameralne spektakle.
Organizatorzy Fety preferują nieoczywiste lokalizacje. Już pierwsza edycja odbyła się wśród wieżowców na Zaspie oraz na plaży w Brzeźnie, a największe spektakle wydarzenia zrealizowano na przecinającym Zaspę pasie startowym. Na 25-lecie festiwalu powstał również mural w tej dzielnicy z inicjatywy PLAMA GAK. Po edycjach ulokowanych w Głównym Mieście, wywołując duże zaskoczenie widzów, organizatorzy przenieśli serce festiwalu na Stare Przedmieście i Dolne Miasto, gdzie FETA zadomowiła się na dłużej. Następna edycja wydarzenia odbędzie się w lipcu przyszłego roku.
Spacery dla mieszkańców
IKM w Gdańsku w przestrzeni miejskiej prowadzi od 2012 roku alternatywne spacery z Lokalnymi Przewodnikami i Przewodniczkami po Zaspie, dzielnicy z największą na świecie zintegrowaną galerią murali. Dziesięć z nich IKM prezentuje w cyklu 10/10 – dziesięć murali na 10-te urodziny IKM, które przypadły w 2021 roku.
Lokalni Przewodnicy i Przewodniczki to projekt społeczny, aktywizujący mieszkańców do opowiadania o swoich miejscach, przeżyciach i historiach w dzielnicach. Rozpoczął się w 2011 roku (przygotowania i wykłady), pierwsze spacery odbyły się na Zaspie, a do teraz trasami ośmiu gdańskich dzielnic oprowadza kilkadziesiąt osób, a uczestniczy w nich kilka tysięcy osób rocznie. Oprowadzania trwają do końca sierpnia.
Festiwal NARRACJE
Co więcej,Instytut Kultury Miejskiej przygotowuje również festiwal NARRACJE „Czułe punkty”, który odbywa się na Oruni w Gdańsku 17 i 18 listopada.
Czułe punkty to miejsca wymagające uwagi. Takie, które ujawniają swoją energię, relacje i wielowarstwowe historie po poświęceniu im czasu i bliskiemu przyjrzeniu się. Poprzez instalacje i projekty artystyczne festiwalu NARRACJI chcemy odnaleźć te istniejące i stworzyć nowe czułe punkty na mapie Oruni. Prace oraz działania artystów i artystek posłużą uczestnikom i uczestniczkom festiwalu do budowania wspólnego doświadczenia i uważnego przyglądania się Oruni – jej historii, architekturze, społeczności i przyrodzie – opowiadają Katarzyna Słoboda i Jakub Gawkowski.
Dzielnice Gdańska kryją w sobie jeszcze wiele ciekawych, artystycznych i kreatywnych przestrzeni. Warto zapoznać się z opisem poszczególnych dzielnic na stronie Sklepiku Instytutu Kultury Miejskiej: www.sklepikm.pl, gdzie można bezpłatnie pobrać przewodniki po konkretnych dzielnicach.
