Czy ubiór może mieć związek ze stanami emocjonalnymi, postrzeganiem siebie czy byciem postrzeganym przez innych? Owszem. Dziś o jednych z pierwszych badań, które zainspirowały świat do dalszych poszukiwań w temacie związku ubioru z psychologią i socjologią.
We wczesnych cywilizacjach główną funkcją ubioru było zapewnienie ciepła i suchości. Obecnie wiemy, że ubiór to nie tylko kilka kolorów i krojów – to forma wyrażania swojej kreatywności, gustu, a także siebie.
Łączenie dziedzin psychologii, socjologii i mody w ostatnich latach cieszy się sporym zainteresowaniem. Wiele działań marketingowych chętnie korzysta z wiedzy na ten temat. Artykuły związane z tematyką fashion i powiązania ich z ludzkimi preferencjami, samopoczuciem, samooceną, a także wpływem na innych są niezwykle popularne. Często jednak traktowane zbyt dosłownie. Na szczęście pojawia się coraz więcej naukowców, którzy zajmują się stricte tą tematyką. Są to głównie psycholodzy i socjolodzy, którzy swoje przypuszczenia opierają na wiedzy naukowej, akademickiej czy praktycznej. A badania przygotowują zgodnie z naukowymi standardami.
Połączenie tematyki ubioru z aspektami psychologicznymi jest interesujące, jednak warto zwrócić uwagę na to, skąd czerpiemy wiedzę na ten temat. Badania i artykuły naukowe są często najlepszym źródłowym wyznacznikiem. To one są potwierdzeniem tego, że ubrania to nie tylko kawałek materiału. Poniżej kilka kluczowych eksperymentów w tej dziedzinie, które z pewnością warto znać.
Jak inni postrzegają nas przez to, co nosimy?
Rzeczywiście można pomyśleć, że ubieranie się to kwestia indywidualna. Jednak nie oznacza to wcale, że skoro strój jest dla nas mało istotny, to dla innych też taki będzie.
Jedno z pierwszych znaczących badań dotyczących związku ubioru z wytwarzanym wrażeniem było przeprowadzone w 1991 roku przez Dorothy Behling i Elizabeth Williams. Badaczki sprawdzały czy ubiór związany jest z wrażeniem inteligencji lub zdolności szkolnych. Dorohy i Elizabeth prezentowały uczniom i nauczycielom zdjęcia nieznanych postaci (studentek i studentów). Połowa osób ze zdjęć ubrana była w dżinsy i t-shirty, druga połowa miała na sobie garnitury. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie, oceniali lepiej pod względem inteligencji i zdolności szkolnych te osoby ze zdjęć, które nosiły na sobie garnitury.
Nie znaczy to wcale, że musimy nosić piękny zestaw – marynarkę i spodnie – by być postrzeganym za osobę inteligentniejszą czy zdolniejszą. W tym kontekście mówimy raczej o pewnym zjawisku, a największe znaczenie zdaje się tutaj mieć fakt, że to co nosimy ma znaczenie i związane jest z tym jak postrzegają nas inni. Warto oczywiście podkreślić, że nie jest to jedyny czynnik, który ma związek z tym co myślą o nas inni ludzie.
Jak strój wpływa na postrzeganie samego siebie?
Część osób twierdzi: „nie ma dla mnie znaczenia, co na sobie noszę”. Niektóre starsze babcie czy ciocie mogą nawet przypomnieć nam znane i często powtarzane przysłowie „to nie szata zdobi człowieka”. W porządku, według niektórych tak właśnie jest. Jednak nauka daje nam nieco inne informacje na ten temat.
Kolejne badania dotyczące tematyki ubioru i psychologii autorstwa Hajo Adam i Adama Galinksy wykazały, że ubiór nie tylko wpływa na to jak postrzegają nas inni, ale także na to, jak dana jednostka postrzega sama siebie. Badacze są twórcami terminu enclothes cognition, określanego często jako ubrane poznanie lub odziane poznanie (bywają różne tłumaczenia tego terminu).
W dużym uproszczeniu pojęcie to oddaje związek między noszonymi ubraniami, a ich wpływem na ludzkie poznanie. Badacze przeprowadzili kilka eksperymentów. W jednej wersji osoby badane otrzymały białe fartuchy. Pierwszej grupie powiedziano, że są to kitle lekarskie, drugiej – że to ubranie malarzy/artystów. Badania wykazały, że noszenie fartucha lekarskiego podczas wykonywania niektórych zadań związane było z tym, że uczestnicy popełniali znacznie mniej błędów niż inni. Autorzy eksperymentu odkryli, że istotne jest zarówno to co nosimy, ale także jakie ma to dla nas znaczenie symboliczne. Zatem ludzie muszą przypisać symboliczne znaczenie pewnemu ubiorowi i faktycznie go nosić, aby ta odzież mogła oddziaływać na człowieka.
A czy w okularach ludzie czują się mądrzejsi? W tej zwykłej anegdotce jest pewna doza prawda. Badania potwierdziły to, że pracownicy, którzy nosili okulary lepiej poradzili sobie z testami inteligencji. Było to dość zaskakujące, ponieważ ich rzeczywista wydajność nie była lepsza, gdy mieli te okulary na nosie (Kellerman i Lairda, 1982).
Jaki jest z tego wniosek? Analizując te badania nie pozostaje więc nic innego jak nosić okulary, fartuchy lekarskie i garnitury. To oczywiście żart! Najważniejsze czego możemy dowiedzieć się z tych badań to fakt, że to co na siebie zakładamy jest istotne. Ubiór to ważny element życia i codzienności – także nośmy i nadajmy temu znaczenie.
Źródła:
Behling DU, Williams EA. Influence of Dress on Perception of Intelligence and Expectations of Scholastic Achievement. Clothing and Textiles Research Journal. 1991;9(4):1-7. doi:10.1177/0887302X9100900401
Adam, H., and Galinsky, A. (2012). Enclothed cognition. Journal of Experimental Social Psychology DOI: 10.1016/j.jesp.2012.02.008
