O SILE I DETERMINACJI PIERWSZYCH PSYCHOLOŻEK I NAUKOWCZYŃ

KAROLINA DYMEK

Psychologia to nauka, która jest przedmiotem badań wielu naukowczyń, to kobiety właśnie są pionierkami tej niewątpliwie najpiękniejszej dziedziny nauki, gdyż zajmującej się badaniem najbardziej tajemniczej struktury naszego jestestwa jaką jest psychika. Według statystyk udział kobiet w obszarze „Science and Engineering”” jest najwyższy właśnie w psychologii, gdzie kobiety stanowią liczbę 70% lub więcej absolwentów na poziome każdego ze stopni naukowych (2017).

Można by było rzec, że miażdżąca przewaga badaczek w stosunku do badaczy w tej dziedzinie jest tylko potwierdzeniem stereotypu, że „kobiety to humanistki, a mężczyźni to umysły ścisłe”, co byłoby jednocześnie wyrazem kolejnego stereotypowego podejścia, tym razem do dziedziny naukowej jaką jest psychologia, gdyż sklasyfikowanie psychologii do przedmiotów stricte humanistycznych jest po prostu nieprawidłowym dopasowaniem, no chyba, że przymiotnik „humanistyczny” użyjemy w tym kontekście w rozumieniu renesansowym. Oczywiście, gdy spojrzymy na psychologię przez pryzmat odrodzeniowego humanizmu to tak, psychologia jest jak najbardziej dziedziną humanistyczną, gdyż jest ona nauką wszechstronną – składającą się z wielu dziedzin i stanowiącą wiele poddziedzin, opartą przede wszystkim na analitycznym, matematycznym myśleniu.

Chciałabym teraz zwrócić uwagę na te badaczki, którym właśnie zawdzięczamy to, że psychologia jest naukową domeną kobiet, gdyż to one przetarły nam te szlaki, to one szły pod prąd mimo, że patriarchalny świat nieustannie rzucał im kłody pod nogi. To właśnie one – i nie tylko one, bo dotyczy to wszystkich osób wyłamujących się z narzuconych społecznie schematów postępowania i ról – nie poddały się i swoją determinacją obaliły zakorzenione od setek lat w kulturze mity na temat słabszej płci i rzekomej słuszności podległości kobiet względem mężczyzn.

Reklama

Mary Whiton Calkins (1863-1930) była pierwszą kobietą w historii, która została prezeską Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego. Jej kariera naukowa była niezwykle trudna, gdyż nie mogła ona pełnoprawnie studiować na Uniwersytecie Harvarda, dlatego że – co jest oczywiście kuriozalne – była kobietą. Pozwolono jej jedynie uczęszczać na zajęciach jako wolnej słuchaczce. Jej bliskim współpracownikiem na Harvardzie był William James (to jedno z najbardziej znanych nazwisk w psychologii – był on prekursorem psychologii humanistycznej), który wspierał ją w jej pracy naukowej. Mary Calkins napisała pracę doktorską i obroniła ją celująco, lecz mimo to władze Harvarda odmówiły jej przyznania stopnia doktora, dlatego że była kobietą… Wbrew temu Mary Calkins nie poddała się i założyła jedno z pierwszych laboratoriów psychologicznych w USA, gdzie badała i opracowała ważne techniki pamięci oraz rozwinęła psychologiczną koncepcję „Ja”.

Margaret Floy Washburn (1871-1939) była pierwszą kobietą w historii psychologii, której udało się uzyskać tytuł doktora w tej dziedzinie i drugą kobietą, która została prezeską Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.Margaret Washburn studiowała na Uniwersytecie Columbia pod okiem Jamesa Mckeena Cattella (pioniera badań nad osobowością, twórcą pojęć inteligencji płynnej i skrystalizowanej), lecz podzieliła los Mary Calkins i również studiowała na tym uniwersytecie tylko jako wolna słuchaczka – oczywiście z tego samego powodu, tzn. dlatego, że była kobietą. Uniwersytet Columbia nie dawał możliwości pełnoprawnego studiowania kobietom i dlatego też Washburn nie mogła tam uzyskać pozwolenia na studia doktoranckie, lecz dzięki Cattellowi przeniosła się na Cornell University, gdzie uzyskała tytuł doktora. Prowadziła badania nad zachowaniem oraz procesami poznawczymi zachodzącymi u zwierząt, co opisała w swojej książce “The Animal Mind”. Drugą jej ważna pracą była pozycja “Movement and Mental Imagery”, w której wykazała związek świadomości z motoryką.

Kolejną ważną postacią, która przeprowadziła rewolucyjne badania w zakresie różnic płciowych była Helen Thompson Wolley (1874-1947). Badania, które zrealizowała były jednymi z pierwszych poświęconych temu zagadnieniu. Ta analiza badawcza została przez nią przeprowadzona w ramach pracy doktorskiej na Uniwersytecie Chicagowskim. Wolley dowiodła, że różnice płciowe w zakresie inteligencji i emocji nie wynikają z biologicznych uwarunkowań, lecz z różnic doświadczeń między mężczyznami i kobietami w biegu życia, czyli jakbyśmy to mogli ująć współcześnie z narzuconych ról społecznych wynikających z płci społeczno-kulturowej.

Leta Stetter Hollingworth (1886-1939) również zajęła się pojęciem płci.
Stanowczo sprzeciwiała się powszechnym ówcześnie twierdzeniom, że kobiety są genetycznie gorsze od mężczyzn pod względem inteligencji i twórczości. Była autorką pierwszej psychologicznej monografii dotyczącej procesów psychicznych w okresie menstruacji, gdzie podjęła próbę zweryfikowania hipotezy o obniżeniu sprawności psychomotorycznej kobiet w czasie miesiączki. Przeciwnicy udziału kobiet w życiu publicznym używali argumentów o rzekomym wpływie miesiączkowania na zdolności intelektualne, wydolność psychofizyczną i emocje kobiet. Precyzyjne badania empiryczne nie potwierdziły tej hipotezy, dzięki czemu Hollingworth obaliła panujący mit o kobiecej delikatności i niezdolności do pracy. Badania te były podstawą do nadania jej stopnia doktora przez Uniwersytet Columbia i były ważnym argumentem za upowszechnieniem kobietom dostępu do wykształcenia i pracy zawodowej.Leta Hollingworth przeprowadziła pierwsze , szeroko publikowane badania naukowe na dzieciach wybitnie inteligentnych. Na ich podstawie opracowała program rozwijania talentów dzieci uzdolnionych, który wdrożyła w nowojorskich szkołach. W 1926 r. opublikowała pierwszy podręcznik dotyczący edukacji zdolnych uczniów (“Gifted Children: Their Nature and Nurture”).

Życiorysy wymienionych naukowczyń pokazują, że warto wyłamywać się ze schematów, warto walczyć o swoje prawa i warto wytrwale dążyć do celu, a to wcale nie jest takie proste, bo najłatwiej niestety jest odpuścić. Dziewczyny bądźcie silne, nie poddawajcie się i przede wszystkim edukujcie się, bo wiedza i kompetencja jest najszlachetniejszą bronią.

Źródła:

National Center for Science and Engineering Statistics Directorate for Social, Behavioral and Economic Sciences: Women, Minorities, and Persons with Disabilities in Science and Engineering (2017). Pobrane z: https://www.nsf.gov/statistics/2017/nsf17310/static/downloads/nsf17310-digest.pdf

https://www.apa.org/about/governance/president/bio-margaret-washburn

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Margaret_Floy_Washburn